Stanisław Staszic (1755 - 1826), potomek znamienitego rodu pilskich mieszczan, syn burmistrza Piły, ksiądz, uczony, filozof, geolog i geograf, prekursor badań terenowych i turystyki, działacz oświatowy i polityczny, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia.
Nauki pobierał w Pile (szkoła parafialna) i w Poznaniu (szkoła średnia i seminarium duchowne). Studiował na uniwersytetach niemieckich - w Lipsku i Getyndze, a także w College de France w Paryżu.
W okresie Sejmu Czteroletniego, jako rzecznik reform, był zwolennikiem Stronnictwa Patriotycznego. Krytykował surowo istniejące stosunki społeczne, wskazywał drogi naprawy Rzeczypospolitej. Domagał się zniesienia liberum veto, wprowadzenia dziedziczności tronu, praw politycznych dla mieszczan i poprawy sytuacji chłopów. Poruszał sprawy organizacyjne wojska, sposoby powiększenia podatków.
Staszic02 Wiele uwagi poświęcił reformie edukacji. Wierzył, że wychowanie obywatela "użytecznego", takiego, który wiedziałby "jak swojego kraju obfitość powiększyć i jego owoce polepszać", może stać się jedną z dróg przebudowy społecznej.
Nauczyciel dzieci byłego kanclerza Andrzeja Zamoyskiego, doktor obojga praw oraz wykładowca katedry języka francuskiego w Akademii Zamojskiej.
Członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800), później jego wieloletni prezes (1808-1826).
Członek Izby Edukacyjnej i Dyrekcji Skarbowej (1807), członek towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. W Królestwie Polskim, w latach 1815-1824 członek Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz dyrektor generalny Wydziału Przemysłu i Kunsztów (od 1816).
Zajmował się sprawami organizacji szkolnictwa i wniósł wielki wkład w jego rozwój. Założył Szkołę Akademiczno - Górniczą w Kielcach, Instytut Agronomiczny w Marymoncie, przewodniczył Radzie Głównej królewskiego Uniwersytetu w Warszawie, był inicjatorem powołania Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego.
Od 1810 roku - radca stanu księstwa Warszawskiego, w 1824 mianowany ministrem Stanu Królestwa Polskiego.
Twórca Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego (1826), przekazał swe dobra (10 wsi) na własność chłopom, zobowiązując ich do wnoszenia opłat na cele gminne oraz do wpłacania czynszu do Kasy Towarzystwa. W 1822 roku wniósł do Rady Stanu projekt uznania chłopów za wieczystych dzierżawców i wydania zakazu usuwania ich z gospodarstw. Za tę działalność odznaczony orderami: św. Stanisława I klasy i Orła Białego.
Inicjator badań w zakresie geologii - główne dzieło w tej dziedzinie to studium "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin polskich". Autor pionierskiego opracowania - mapy geologicznej Polski i krajów sąsiednich.
Niezależnie od naukowych, podejmował cenne inicjatywy gospodarcze. Był między innymi pomysłodawcą planu rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego i budowy kopalni węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej, opisał też kopalnie srebra w Olkuszu, które chciał przywrócić do dawnej świetności.
Cały swój majątek przeznaczył w testamencie na cele dobroczynne (między innymi szpitale, klinikę przy Uniwersytecie, Instytut Głuchoniemych), oświatę i naukę. Księgozbiór i zbiory naukowe zapisał Towarzystwu Przyjaciół Nauk.
Wielki umysł, gorący patriota, aktywny i twórczy człowiek... postać godna naśladowania.